Στο τελευταίο μου ταξίδι προς Πελοπόννησο, παρατήρησα πως η μεγαλύτερη από τις σήραγγες που έχουν ανοιχθεί στην Κακιά Σκάλα στο ρεύμα προς Κόρινθο φέρει το όνομα Ευπαλίνος. Το όνομα αυτό μου έκανε εντύπωση γιατί ενώ οι ονομασίες των υπολοίπων σηράγγων έχουν σχέση με την ευρύτερη περιοχή και την ιστορία της, το όνομα Ευπαλίνος ήταν άγνωστο για μένα. Κι όμως, μετά από έρευνα στο διαδίκτυο, διαπίστωσα πως όχι μόνο έχει σχέση με την περιοχή αλλά «ανακάλυψα» και ένα σημαντικό κατασκευαστικό επίτευγμα των προγόνων μας, που μας κάνει για άλλη μια φορά να τους θαυμάσουμε. Πριν γράψω γι’ αυτό το έργο και τον αρχιτέκτονά του, για να είναι ολοκληρωμένο το άρθρο, πρέπει να αναφερθώ επιγραμματικά στις άλλες σήραγγες και τη σχέση τους με την περιοχή. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, στην Κακιά Σκάλα έμενε ο ληστής Σκίρωνας ο οποίος σκότωνε τους περαστικούς ρίχνοντάς τους από τα βράχια (Σκιρωνίδες πέτρες). Έτσι έχουμε τη σήραγγα «Σκίρων». Ο Αθηναίος ήρωας Θησέας κατάφερε και έριξε τον Σκίρωνα στο γκρεμό και απάλλαξε τους ταξιδιώτες από αυτόν. Έτσι έχουμε τη σήραγγα «Θησέας». Επίσης υπάρχει η σήραγγα «Αίθρα» την οποία προφανώς την ονόμασαν έτσι από την μητέρα του Θησέα. Τέλος, υπάρχει και η σήραγγα «Γεράνεια» που πήρε την ονομασία της από τα Γεράνεια Όρη, στη νοτιοανατολική απόληξη των οποίων βρίσκεται η Κακιά Σκάλα.
Η σήραγγα «Ευπαλίνος» ονομάστηκε έτσι από τον αρχιτέκτονα του 6ου π.Χ. αιώνα Ευπαλίνο ο οποίος καταγόταν από τα Μέγαρα, που όπως ξέρουμε βρίσκεται πολύ κοντά στην περιοχή. Ποιο ήταν όμως το επίτευγμά που έκανε το όνομά του γνωστό ως την εποχή μας; Σύμφωνα λοιπόν με τον Ηρόδοτο (βιβλίο Γ’ Θάλεια, 60), ο Ευπαλίνος ο γιός του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα, ήταν ο σχεδιαστής και μηχανικός του υδραγωγείου στο Πυθαγόρειο της Σάμου. Το κεντρικό μέρος του υδραγωγείου είναι μια σήραγγα μήκους 1036 μέτρων και διατομής 1,75Χ1,75 μέτρα περίπου. Το έργο έμεινε γνωστό ως Ευπαλίνειο Όρυγμα. Ο Ευπαλίνος κλήθηκε από τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη να κατασκευάσει ένα ιδιαίτερα δύσκολο κι απαιτητικό έργο. Τι είναι αυτό όμως που το κάνει τόσο ξεχωριστό; Χρησιμοποιώντας τις άριστες μηχανικές και μαθηματικές γνώσεις του, ο Ευπαλίνος κατάφερε να ανοίξει τη σήραγγα τρυπώντας το βουνό Άμπελος (σημερινό Κάστρο), σκάβοντας ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές! Οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στο κέντρο με απόκλιση μόνο 0,6 μέτρων, παρόλο που η βόρεια ομάδα υποχρεώθηκε να αποκλίνει από την ευθεία γραμμή, λόγω της σαθρότητας των πετρωμάτων. Η ακρίβεια του έργου είναι ασύλληπτη ακόμα και με τα σημερινά μέσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο μετρό των Αθηνών υπάρχουν αποκλίσεις της τάξεως του μέτρου! Επίσης η νότια ομάδα δε χρειάστηκε να αποκλίνει της πορείας της και η νότια σήραγγα ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με την ιδανική ευθεία σε όλο της το μήκος. Από τα πολλά κόκκινα σημάδια που βρέθηκαν στην πλαγιά του βουνού, προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο σπουδαίος αυτός μηχανικός είχε σημαδέψει εξωτερικά την κατεύθυνση της σήραγγας και έπειτα την προέβαλε στο εσωτερικό του βουνού. Κατά την κατασκευή της σήραγγας, η πηγή του νερού άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή. Για το λόγο αυτό έγινε αναγκαία η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων. Από το νότιο στόμιο της σήραγγας το υδραγωγείο συνεχίζει για 500 μέτρα προς το κέντρο της πόλης. Να σημειώσουμε ότι ένα μέρος του ορύγματος είναι σήμερα επισκέψιμο.
Οι συνθήκες, οι κατασκευαστικές γνώσεις και οι τεχνικές του 6ου π.Χ αιώνα καθιστούν το έργο του Ευπαλίνου αξιοθαύμαστο. Κάποιες τεχνικές των τελευταίων ετών μόνο μπορούμε να πούμε ότι ίσως ξεπέρασαν αυτές των αρχαίων Ελλήνων. Βέβαια υπάρχει και το θέμα της αντοχής στο χρόνο. Τι νόημα έχει να κάνεις ένα πράγματι καταπληκτικό έργο, αν μετά από μερικά χρόνια πέσει σε αχρηστία. Το υδραγωγείο που κατασκεύασε ο Ευπαλίνος χρησιμοποιήθηκε συνολικά για 1000 περίπου χρόνια και καταστράφηκε, όπως σε όλη την ιστορία πολλά άλλα έργα των αρχαίων Ελλήνων, κατά την εισβολή των Αράβων το 666 μ.Χ. Έκτοτε δε συντηρήθηκε και αφέθηκε στην τύχη του. Τα περισσότερα έργα δημόσιας χρήσης που κατασκευάζονται σήμερα, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν έχουν ούτε την ίδια αντοχή, ούτε την ίδια λειτουργικότητα αλλά ούτε και την ίδια διαχρονικότητα με αυτά των προγόνων μας. Κι αν τα χίλια χρόνια φαίνονται πολλά, θα ήταν ευχής έργον οι αρμόδιοι φορείς του ελληνικού κράτους να διδαχθούν από τις ικανότητες του μεγάλου μας αρχιτέκτονα, ώστε τα έργα που κατασκευάζουν να έχουν όσο γίνεται περισσότερα κοινά στοιχεία.
Αξίζει να διαβάσετε περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες για το έργο αυτό. Θα διαπιστώσετε ότι το επίπεδο τεχνογνωσίας των αρχαίων Ελλήνων μηχανικών ήταν τόσο υψηλό, που κάνει αυτό το έργο αξεπέραστο στην ιστορία της μηχανικής τεχνολογίας. Πολύ κατατοπιστικό είναι το άρθρο της τοπογράφου Γεωργίας Μακράκη που το βρήκα στη διεύθυνση: www.geotop.gr/artman/publish/article_96.shtml. Γράφοντας το κείμενο, προσπάθησα να δώσω μια συνολική εικόνα της σπουδαιότητας του έργου και να «ιντριγκάρω» τον αναγνώστη (συγγνώμη για τη ξενική λέξη) να διαβάσει περισσότερα. Ελπίζω να το πέτυχα γιατί πραγματικά το αξίζει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου