Καταστροφές Κυπριακών θησαυρών στα κατεχόμενα

Η είδηση δεν είναι καινούρια. Πολλοί έχουν επισημάνει κατά καιρούς τις βεβηλώσεις που έχουν υποστεί τα θρησκευτικά μας μνημεία από τους Τούρκους εισβολείς στο κατεχόμενο κομμάτι της Κύπρου. Τι άλλαξε τώρα; Για πρώτη φορά μια επίσημη αρχή, η Επιτροπή Ελσίνκι του Αμερικανικού Κογκρέσου, κατέγραψε τις καταστροφές και τις λεηλασίες στην κατεχόμενη Κύπρο και έδωσε τα στοιχεία στη δημοσιότητα. Η έκθεση έχει τίτλο «Καταστροφή της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο βόρειο τμήμα της Κύπρου και Παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου». Μετά από μακροχρόνια έρευνα, επισημαίνεται στην έκθεση ότι χιλιάδες εικόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χειρόγραφα, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά έχουν κλαπεί από εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια και κατέληξαν σε διεθνείς δημοπρασίες. Βιβλιοθήκες, μουσεία, συλλογές θρησκευτικών έργων και αρχαιολογικοί χώροι έχουν λεηλατηθεί, βεβηλωθεί ή καταστραφεί.

Η Αμερικανική Έκθεση έχει ήδη κατατεθεί στο Καπιτώλιο σε ειδική επιτροπή, στην οποία συμπροεδρεύουν ο γερουσιαστής Μπεν Κάρντιν και ο βουλευτής Άλσι Χέϊστινγκς. Στις ακροάσεις που διεξήχθησαν πήρε μέρος ο Κλάους Γκάλας, εμπειρογνώμων σε θέματα Βυζαντινολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, ο Χ. Χοτζάκογλου, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και η κυρία Μάικλ Τζένσεν, δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Πόλεμος και Πολιτιστική Κληρονομιά: Η Κύπρος μετά το 1974».

Η έκθεση ξεκινάει ως εξής: «Τριάντα πέντε χρόνια κατοχής της Βόρειας Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα έχουν καταστρέψει πληθώρα αρχαιολογικών και θρησκευτικών μνημείων». Σύμφωνα λοιπόν με την έκθεση:

- 500 εκκλησίες ή ξωκλήσια έχουν λεηλατηθεί, κατεδαφιστεί ή υποστεί βανδαλισμούς.
- 133 εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια έχουν βεβηλωθεί.
- 15.000 εικόνες, από τις οποίες 3.500 βυζαντινές, έχουν κλαπεί.
- 77 εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε τεμένη.
- 28 εκκλησίες χρησιμοποιούνται από τον τουρκικό στρατό.
- 2 εκκλησίες χρησιμοποιούνται από τις κατοχικές δυνάμεις ως νοσοκομεία.
- 13 εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε στάβλους, κοτέτσια, στάνες για πρόβατα και βόδια.

Υπάρχουν ακόμα και ορισμένοι ναοί που έχουν πωληθεί σε ιδιώτες που τους έχουν κάνει σπίτια τους, γκαλερί έργων τέχνης, ξυλουργεία, χώρους στάθμευσης, καφενεία, γυμναστήρια, ξενοδοχεία, κινηματογράφους, μουσεία ή και νυχτερινά κέντρα. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η εκκλησία του Σωτήρος στο χωριό Χρυσηλίου που έχει μετατραπεί σε νεκροτομείο, το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας, στην κατεχόμενη Λάπηθο, που έχει μετατραπεί σε ξενοδοχείο με την ονομασία «Αnastasia Resort Ηotel», με πισίνα και καζίνο, η εκκλησία της Παναγίας της Χρυσελεούσας στην κατεχόμενη Κατοκωπιά που έχει μετατραπεί σε στάβλο (εικόνα αριστερά), ενώ το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου στην κατεχόμενη επαρχία Αμμοχώστου έγινε από τους στρατιώτες του Αττίλα και τους εποίκους αποθήκη με πατάτες (εικόνα δεξιά).

Η πολιτιστική καταστροφή είναι τεράστια. Η κυρία Τζένσεν χρησιμοποίησε πολύ εύστοχα τον όρο «Πολιτιστική Κάθαρση». Και δεν είναι μόνο τα χριστιανικά μνημεία που έχουν υποστεί βεβηλώσεις. Υπολογίζεται ότι πάνω από 60.000 αρχαιολογικά αντικείμενα, έχουν κλαπεί και φυγαδευθεί από τα κατεχόμενα. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει μνημόνιο με την Κύπρο ότι όταν βρίσκει κλεμμένα Κυπριακά κειμήλια θα τα επιστρέφει. Βέβαια το πόσο θα ισχύσει αυτό το μνημόνιο είναι άλλο θέμα. Ίδιο μνημόνιο έχει υπογράψει και με το Ιράκ, η πολιτιστική καταστροφή του οποίου έχει συντελεστεί με την ανοχή, αν όχι την συγκατάθεση των ΗΠΑ. Και φυσικά να μην ξεχνάμε τους θησαυρούς που έχει χάσει η Ελλάδα, με προμετωπίδα τα γλυπτά του Παρθενώνα, που καμιά κυβέρνηση δεν έχει υποστηρίξει την επιστροφή τους. Είναι όμως γεγονός ότι αυτή η έκθεση δίνει μια ελπίδα. Φέρνει στο προσκήνιο την μεγάλη πολιτιστική καταστροφή στην Κύπρο και μπορεί να κάνει πολλούς Αμερικανούς βουλευτές να πιέσουν για μια πιο ευμενή, για την Κυπριακή πλευρά, επίλυση του πολιτικού προβλήματος. Αν όχι λύση, τουλάχιστον να απαιτηθεί σεβασμός από την Τουρκία προς τα μνημεία μας και να μας επιτραπεί η αναστήλωσή τους. Και φυσικά να πρωτοστατήσει στις πιέσεις η ελληνική πλευρά σε επίπεδο κυβέρνησης πια. Δεν γίνεται να τα περιμένουμε όλα από τους ξένους. Είχαμε ένα όπλο που δεν το χρησιμοποιήσαμε. Την απόφαση του ΟΗΕ της 24ης Νοεµβρίου 1981, που λέει ότι οι χώροι λατρείας πρέπει να επιστρέψουν στο σκοπό για τον οποίο ανηγέρθησαν. Τώρα λοιπόν προστίθεται και η έκθεση της Επιτροπής Ελσίνκι. Άλλωστε, όπως επισημαίνεται και στο τέλος της έκθεσης, η Τουρκία έχει νομική ευθύνη να απέχει από εχθρικές και καταστρεπτικές ενέργειες εναντίον της πολιτιστικής κληρονομιάς στο βόρειο, κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου και να απαγορεύει και να παρεμποδίζει την κλοπή. Οι Τούρκοι όμως κωλυσιεργούν. Χαρακτηριστικό είναι ότι μέλος της Επιτροπής ανέφερε ότι αντίγραφο της έκθεσης έχει σταλεί στην τουρκική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, η οποία δεν την παρέλαβε. Ήρθε λοιπόν η ώρα για πίεση και δράση.